Błękit metylenowy (MB), znany także jako chlorek metylotioniny, to związek chemiczny o unikalnych właściwościach, które pozwalają mu na absorpcję światła, co czyni go przydatnym w wielu zastosowaniach medycznych, takich jak chirurgia. Błękit metylenowy ma zdolność absorbowania światła o długości fali 668 nm i występuje w dwóch formach: utlenionej (niebieskiej) i zredukowanej (bezbarwnej). Dzięki tym właściwościom MB jest badany jako potencjalny lek na różne choroby, w tym infekcje wirusowe, raka, demencję oraz inne schorzenia neurodegeneracyjne.

Historia zastosowań błękitu metylenowego jest bogata i sięga XIX wieku, kiedy Paul Ehrlich badał jego zastosowanie do barwienia tkanek oraz jako podstawę do rozwoju chemioterapii. W późniejszych latach błękit metylenowy był również badany jako lek przeciwmalaryczny oraz jako antidotum na różne rodzaje zatruć, takie jak zatrucie cyjankiem czy methemoglobiną. Jego właściwości chemiczne sprawiają, że jest także skuteczny w leczeniu niskiego ciśnienia krwi podczas wstrząsu septycznego, a także może odwracać efekty toksycznych substancji.

*Miarka 150mg w zestawie

Błękit metylenowy jest standardowym lekiem stosowanym w leczeniu methemoglobinemii. Działa jako odwracalny reduktor methemoglobiny, przekształcając methemoglobinę z powrotem w funkcjonalną hemoglobinę. Mechanizm działania MB polega na tym, że działa jako elektronowy przenośnik w cyklu redukcji, pomagając przekształcić żelazo trójwartościowe (Fe³⁺) w hemoglobinie z powrotem do jego dwuwartościowej formy (Fe²⁺), co pozwala hemoglobinie ponownie wiązać tlen.

Błękit metylenowy jest obiecującym środkiem ochrony mózgu, który może pomóc w leczeniu chorób, takich jak zaburzenia układu nerwowego. Ze względu na złożoność mózgu, opracowanie skutecznych leków na jego choroby jest trudne. Badania na zwierzętach i ludziach pokazały, że błękit metylenowy ma właściwości przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i ochronne dla komórek mózgu. Błękit metylenowy pomaga stabilizować funkcje mitochondriów (czyli „elektrowni” komórkowych) i zmniejsza produkcję szkodliwych cząsteczek, co może być korzystne w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych.

Błękit metylenowy wykazał działanie podobne do leków przeciwdepresyjnych, zarówno w badaniach przedklinicznych, jak i klinicznych. Może być skuteczny w leczeniu problemów z pamięcią i myśleniem, które mogą być spowodowane przez psychozę. W depresji produkcja tlenku azotu (NO) w organizmie jest zwiększona, co wpływa na poziomy neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina. MB może działać przeciwdepresyjnie, hamując produkcję NO. Choć niewiele badań klinicznych potwierdziło te wyniki, jedno z badań pokazało, że u pacjentów z zespołem stresu pourazowego (PTSD) Błękit metylenowy poprawił funkcje poznawcze po trzech miesiącach leczenia.

Zaburzenia funkcji mitochondriów i stres oksydacyjny są kluczowe dla postępu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i Parkinsona. Błękit metylenowy może wspierać mitochondria, zmniejszać szkodliwe wycieki elektronów i poprawiać produkcję energii w komórkach mózgu. Te właściwości sprawiają, że Błękit metylenowy jest obiecującym kandydatem do leczenia takich chorób.

Choroba Alzheimera jest związana z odkładaniem się białka tau w mózgu, co prowadzi do demencji. Błękit metylenowy może hamować tworzenie się tych złogów białka tau, co może być korzystne w leczeniu Alzheimera. Badania kliniczne pokazały, że codzienne przyjmowanie MB może przynieść umiarkowaną poprawę w funkcjach poznawczych pacjentów.

Błękit metylenowy ma wiele zalet jako lek działający na mózg: jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, ma niską toksyczność, potrafi przenikać przez barierę krew-mózg i jest zatwierdzony do stosowania u ludzi. Te cechy sprawiają, że Błękit metylenowy jest wart dalszych badań jako potencjalny lek na choroby neurodegeneracyjne i depresję.

Błękit metylenowy był stosowany w leczeniu malarii już prawie sto lat temu, ale z czasem został zastąpiony przez leki, takie jak chlorochina, ze względu na obawy związane z toksycznością. Mimo to MB nadal jest skutecznym i przystępnym cenowo środkiem przeciwmalarycznym, szczególnie u pacjentów opornych na chlorochinę. Wykazano, że MB może hamować reduktazę glutationu i odwracać oporność na chlorochinę (działanie uwrażliwiające na CQ), w tym zapobiegać polimeryzacji hemu. Najbardziej skuteczna dawka wynosiła od 36 do 72 mg na kilogram masy ciała dziennie. Oprócz znanej aktywności przeciwmalarycznej, MB ma także potencjał zapobiegania methemoglobinemii jako powikłaniu anemii malarycznej.

Błękit metylenowy ostatnio został zgłoszony jako opcja leczenia dla COVID-19. COVID-19 jest wirusową infekcją płuc, która prowadzi do zwiększonej śmiertelności, zwłaszcza u starszych osób. Podobnie jak w przypadku sepsy, COVID-19 wywołuje ogólnoustrojową odpowiedź immunologiczną, tworząc środowisko sprzyjające zakrzepicy, wzbogacone w prozapalne cytokiny i wolne rodniki. Stosowanie samych leków przeciwcytokinowych lub przeciwwirusowych nie przyniosło dużej skuteczności w leczeniu COVID-19, co pozostawiło potrzebę opracowania terapii, która mogłaby hamować zarówno cytokiny, jak i wolne rodniki. W kwietniu 2020 roku rozpoczęto stosowanie MB w leczeniu COVID-19 w ramach równoległego, randomizowanego badania klinicznego. Badania nad mechanizmem działania MB skupiły się głównie na hamowaniu produkcji toksycznego tlenku azotu (NO) poprzez blokowanie syntezy NO oraz produkcji wolnych rodników.